Unicode dégen néme?

Unicode déginimiz, meyli qaysi xildiki meshghulat muhiti bolsun,
Meyli qaysi xildiki programma bolsun,
Meyli qandaq til bolsun,
Her qandaq herp-belgige peqet we peqet birdinla kod(nomur) bérishtin ibaret.

Omumen éytqanda, kompyutérlar peqet reqemlernila bir terep qilidu. Ular her bir herp we belgige birdin nomur bérish arqiliq ulargha nisbeten saqlash élip baridu. Unicode ijad qilinishtin ilgiri, nurghunlighan periqliq kodlash (nomur bérish) sistémiliri mewjüt idi. Lékin héchqandaq kodlash usulida barliq herp-belgilerni toluq ipadilesh mümkin emes idi. Mesilen, yalghuz Yawrupa birleshmisila özige tewe bolghan barliq tillarni ipadilesh üchün birnechche kodlash sistémisigha ihtiyajliq bolatti. Hetta In'gilizchigha oxshash birla til üchünmu uningdiki barliq herpler, tinish belgiliri we köp ishlitilidighan téxnikiliq belgilerni oxshash waqitta ipadileshke muwapiq kélidighan birla kodlash sistémisi yoq idi.

Kodlash sistémiliri arisida toqunush bar idi. Yeni, ikki xil kodlash sistémisi oxshimighan ikki herp-belgige oxshash bir nomur béretti yaki oxshash bir herp-belgige oxshimighan nomurlarni béretti. Herqandaq bir kompyutér(bolupmu mulazimetchi kompyutérlar) nurghunlighan oxshimighan kodlash sistémilirini qollashqa ihtiyajliq bolatti. Halbuki, oxshimighan kodlash sistémiliri yaki oxshimighan meshghulat muhitliri arisida uchur almashturush élip bérilsa, bu uchurlar buzulush xewipige duch kiletti.

Unicode bu xil haletni özgertmekte!

Unicode meyli qaysi xildiki meshghulat muhiti, meyli qaysi xildiki programma we yaki meyli qandaq til bolishidin qetiy nezer her bir herp-belgige birdin-bir nomur béridu. Unicode ölchimi alliqachan Sybase, Sun, SAP, Oracle, Microsoft,Justsystem ,IBM, HP ,Apple we Unisys qa oxshash sanaet bashlamchiliri we bashqa nurghunlighan karxanilar teripidin qobul qilindi. U shundaqla CORBA3.0 ,LDAP, ecmascript(javascript), Java, XML we WLM qatarliq zamaniwiy ölchemler teripidin telep qilindi. Unicode ISO/IEC10640 ning resmiy emeliylishishidur. U yene nurghun meshghulat sistémiliri, barliq tor küzetküchiliri we bashqa nurghun mehsulatlar teripidin qollinildi. Unicode ölchimining dunyagha kélishi we uni qollaydighan qorallarning mewjutliqi nöwettiki xelqara yumshaq détal téxnikisi tereqqiyatidiki muhim bir yüzlinish bolup hésablinidu.

Unicodeni xéridar-mulazimetchi modélidiki programmilar yaki köp qatlamliq emeliy qollinildighan programmilar we tor betliri bilen birleshtürüsh eneniwiy kodlash sistémisini ishletken'ge qarighanda ixtisadi jehettin köp téjeshlik bolidu. Unicode bir yumshaq matériyal mehsulatini yaki bir tor bétini bir qétimliq ishlepchiqirish jeryani arqiliqla köp xil meshghulat muhitlirida, oxshimighan tillar we memiliketlerde ishletkili bolush imkaniyitige ige qilidu. U uchurlarning oxshimighan köp xil sistémilar arisida xatasiz uzitilishini kapaletlendüridu.

Unicode IlimiJemiyiti Toghrisida

Unicode IlimiJemiyiti ixtisadi jehettin payda almaydighan teshkilat bolup, u zamaniwi yumshaq matériyal mehsulatliri we ölchemliridiki tékst uchurlirini belgileydighan ölchem - Unicode ölchimini békitish, kéngeytish we omumiylashturushni meqset qilip qurulghan organdur. Bu jemiyetning ezaliri kompyutér we uchur bir terep qilish sanaitidiki keng dairidiki karxanilar we organlargha wekillik qilidu. Mezkür jemiyetning ixtisadi kirimi peqet ezaliq bedilidinla kélidu. Unicode ölchimini qollaydighan we uning emelge éshishi hem kéngeytilishige hesse qoshushni xalaydighan dunyaning herqandaq yéridiki herqandaq teshkilat we shexs Unicode ilimi jemiyitige eza bolup kirse bolidu.

Téximu köp uchurgha ége bolay désingiz sözlük jediwili, Unicodeni qollaydighan örnek mehsulatlar, téxnikiliq tonushturush we paydiliq matériyallar sehipilirige qarang.
 

Uyghur translation by Gheni Abla (غېنى ئابلا), reviewed by Waris Abdukerim Janbaz.

---